Rola rehabilitacji w powrocie osoby starszej do zdrowia

Rehabilitacja jest nieodłącznym elementem leczenia. Odgrywa istotną rolę w przypadku chorych w okresie rekonwalescencji czy po leczeniu operacyjnym. Usprawnianie, które jest jej efektem, w dużym stopniu wpływa na organizm i stymuluje wiele procesów zdrowotnych. Jest widoczne szczególnie w przypadku starszych pacjentów.

U osób starszych poważna choroba, uraz czy operacja zwykle prowadzą do ogólnego osłabienia, ograniczenia aktywności i ruchomości. Na stan zdrowia wpływ mają także naturalne procesy zachodzące w organizmie. Seniorzy mają bowiem znacznie obniżoną tzw. zdolność adaptacyjną organizmu – zapas sił witalnych zgromadzonych na bardziej obciążające dla zdrowia sytuacje. Przy ciężkiej chorobie lub urazie czy konieczności poddania się zabiegowi operacyjnemu, utrudnia to leczenie a tym samym spowalnia powrót do zdrowia. Dlatego profesjonalnie prowadzona rehabilitacja i dzięki niej usprawnianie osób w podeszłym wieku są tak ważnym elementem leczenia i rekonwalescencji.

Negatywne skutki braku ruchu

Rehabilitacja pozwala na odpowiednie odbudowywanie siły i przezwyciężanie niepełnosprawności. Należy mieć świadomość, że bezruch ma negatywny wpływ na zdrowie seniora. Osłabieniu ulega sprawność układu sercowo-naczyniowego oraz spada jego wydolność. Dłuższe leżenie mocno upośledza także układ mięśniowo-szkieletowy. Pojawiają się zaniki mięśni, mogą powstać ograniczenia ruchomości w stawach i przykurcze. Szybko postępuje odwapnienie kości, co sprzyja osteoporozie. Bezruch upośledza trawienie i wchłanianie pokarmów, a także utrudnia oddawanie moczu i stolca. Brak bodźców przy braku aktywności rodzi apatię, pogarsza nastrój. Powyższe negatywne procesy wynikają z samego ograniczenia aktywności ruchowej. Usprawnianie zapobiega ich postępowi, ale także przyspiesza dochodzenie do sprawności, zwłaszcza po zabiegach operacyjnych i urazach.

Właściwa rehabilitacja – czyli jaka?

Dobrze prowadzona rehabilitacja powinna polegać na aktywizowaniu chorego. W przypadku chorych leżących ważne są odpowiednie pozycje ułożeniowe. Pionizacja – czyli sadzanie i wstawanie z pacjentem, musi odbywać się zgodnie z metodyką, by było to bezpieczne dla chorego i opiekuna. Niezwykle istotne jest także uruchamianie kończyn po urazie, złamaniu czy endoprotezie stawu. Należy stopniowo powiększać zakres ruchu w stawach i stosować narastające obciążanie, by wzmacniać siłę mięśni. Poza ćwiczeniami, bardzo ważna jest również terapia w kierunku nauki samodzielności i ćwiczenie konkretnych czynności przydatnych dla pacjenta. Takie podejście nazywa się rehabilitacją funkcjonalną. Biorąc pod uwagę możliwości pacjenta, jego potrzeby a nawet zainteresowania, ustala się określone i bardzo konkretne cele terapeutyczne. Może to być nauka chodzenia o kulach, trening wejścia po schodach czy przesadzania się z łóżka na wózek inwalidzki. Wbrew pozorom jest to trudne, bo nierzadko wymaga od fizjoterapeuty dużej kreatywności i zaangażowania. Trzeba też umieć zmotywować pacjenta do terapii – co u osób starszych nierzadko wymaga doświadczenia i wiedzy psychologicznej. Ważnym, a często pomijanym elementem rehabilitacji jest ergoterapia, czyli trening czynności życia codziennego. Polega na ćwiczeniu samodzielnego ubierania się (szczególnie ważne po operacji wstawienia endoprotezy), radzenia sobie w toalecie czy przygotowywania posiłków. Może ją prowadzić wyszkolony fizjoterapeuta lub terapeuta zajęciowy.

Powrót do domu – co z fizjoterapią?

Seniorzy, którzy wracają do domu po hospitalizacji mają utrudniony dostęp do fachowej rehabilitacji. Należy jednak poszukiwać pomocy w przychodniach rehabilitacyjnych, które powinny zorganizować terapię w domu chorego. Barierą są: po pierwsze, długie kolejki, a przecież rehabilitacja powinna się rozpocząć jak najszybciej; po drugie, nie zawsze jakość usługi jest odpowiednia. Innym wyjściem może być umieszczenie chorego, na okres rekonwalescencji, w specjalistycznej klinice rehabilitacyjnej. Nawet krótki pobyt (2-3 tygodnie) z intensywną rehabilitacją może dać znakomite efekty.

Decydując się na takie rozwiązanie należy wybierać odpowiednią placówkę. Trzeba zwrócić uwagę na:

• dostępność lekarza;
• możliwość skorzystania z konsultacji specjalisty rehabilitacji, ortopedy czy neurologa;
• opiekę opiekuńczo-pielęgniarską – czy jest to opieka całodobowa;
• rehabilitację – powinna być prowadzona regularnie i możliwie intensywnie z wykorzystaniem różnych pomocy, przyborów i sali rehabilitacyjnej;
• dostępność terapii indywidualnych i grupowych;
• podejście w rehabilitacji – powinno być funkcjonalne z wykorzystaniem elementów ergoterapii.

Korzystając z pobytu w klinice rehabilitacyjnej należy też poprosić o poradę w zakresie doboru sprzętu rehabilitacyjnego. „W placówkach opiekuńczo-leczniczo-rehabilitacyjnych zakres opieki leczniczej jest znacznie szerszy. Cała infrastruktura i wyposażenie dostosowane jest do potrzeb osób niepełnosprawnych” – mówi Marta Biegas, Kierownik Zespołu Fizjoterapeutów w Klinice MAZOWIA.